درمان اختلالات یادگیری
راههای درمان اختلالات یادگیری خواندن، نوشتن، ریاضیات+ تشخیص درست (تضمینی)
درمان اختلالات یادگیری
درمان اختلالات یادگیری ممکن است در ابتدا بسیار سخت به نظر برسد؛ چرا که اختلال یادگیری اختلالی دائمی است، اما با تشخیص و مداخله به موقع می‌توان مهارت‌های کودک را گسترش داد و به او کمک کرد تا زندگی طبیعی داشته‌باشد. خوشبختانه مشکلات یادگیری در کودکان، پیش از دوران دبستان قابل تشخیص است و می‌توان با انواع روش‌های حرفه‌ای در این زمینه آنها را از بین برد. اغلب والدین در مواجهه با مشکلات کودکشان در یادگیری و کندی او در تحصیل صبر خود را از دست داده و عصبانی می‌شوند، ممکن است دست به تخریب کودک بزنند. این رفتارها کودک را ناامید می‌کند و اعتماد به نفس او را می‌گیرد.
برخی از راههای کمک به فرزندتان که دچار اختلال یادگیری است عبارتند از:
نقاط قوت فرزندتان را بشناسید
کودکان دارای اختلال یادگیری اغلب باهوش هستند، مهارت‌های رهبری دارند یا در زمینه‌های موسیقی، هنری، ورزشی یا سایر زمینه‌های خلاق برتر هستند. به جای اینکه فقط روی کمبودهای فرزند خود تمرکز کنید، بر نقاط قوت فرزند خود تأکید کنید و به او پاداش دهید. کودک خود را در مناطق مورد علاقه خارج از کلاس تشویق کنید.
اطلاعات مربوط به عملکرد فرزندتان را جمع‌آوری کنید
برای درک سطح عملکرد و نگرش نسبت به مدرسه با معلمان، آموزگاران و کادر پشتیبانی مدرسه دیدار کنید. توانایی فرزندتان را برای تحصیل، انجام تکالیف خانه و انجام کارهایی که در خانه به آنها اختصاص داده‌اید، رعایت کنید.
فرزندتان را ارزیابی کنید
از مسئولان مدرسه بخواهید یک ارزیابی جامع آموزشی از جمله تستهای ارزیابی ارائه دهند. آزمایشات مربوط به اختلال یادگیری به عنوان تستهای ارزشیابی درنظر گرفته می‌شوند زیرا نقاط قوت و ضعف را ارزیابی و اندازه‌گیری می‌کنند. با این حال ارزیابی جامع علاوه بر تستهای ارزیابی انواع روش‌ها مانند مصاحبه، مشاهده مستقیم، بررسی تاریخچه تحصیلی و پزشکی فرزند شما و همایش‌هایی با متخصصانی که با فرزند شما همکاری می‌کنند را شامل می‌شود. شما یا مدرسه می‌توانید این ارزیابی را درخواست کنید اما فقط با اجازه کتبی به شما داده می‌شود.
از آنجایی که شما یکی از بهترین ناظران رشد فرزندتان هستید، مهم است که در روند ارزیابی مشارکت فعال داشته باشید. اگر نتایج آزمون را درک نکردید، سؤال کنید!
به عنوان یک تیم برای کمک به فرزند خود کار کنید
اگر ارزیابی‌ها نشان دهد فرزند شما اختلال یادگیری دارد، فرزند شما واجد شرایط دریافت خدمات آموزشی ویژه است. در صورت واجد شرایط بودن، شما با تیمی از متخصصان از جمله معلم فرزندتان برای تهیه یک برنامه آموزش فردی (IEP) همکاری خواهید کرد. IEP یک سند مکتوب است که خلاصه عملکرد فعلی فرزند شما، اهداف سالانه و اهداف کوتاه مدت؛ ماهیت و مدت زمان پیش‌بینی شده از خدمات ویژه فرزندتان؛ و روش‌هایی برای ارزیابی پیشرفت را ارائه میدهد. یک IEP برای دانش‌آموزان 16 سال و بالاتر باید یک برنامه انتقال برای انتقال دانش‌آموز از مدرسه به "دنیای واقعی" را شامل شود.
اگر فرزند شما واجد شرایط آموزش ویژه نیست، هنوز هم مهم است که شما با معلم فرزند خود همکاری داشته باشید تا یک برنامه غیررسمی تهیه کنید که نیازهای یادگیری فرزند شما را برآورده کند. شما بخش مهمی از آموزش فرزندتان هستید!
در مورد اختلال یادگیری با فرزند خود صحبت کنید
به کودکان دارای اختلال یادگیری باید اطمینان دهید که خنگ و تنبل نیستند. آنها افراد باهوشی هستند که در یادگیری مشکل دارند زیرا ذهن آنها کلمات یا اطلاعات را به گونه دیگری پردازش می‌کند. صحبت با فرزندتان در مورد معلولیتی که درک کاملی از آن ندارید، آسان نیست. آگاه باشید. مهم است که صادق و خوش‌بین باشید. به فرزندتان توضیح دهید که او با یادگیری مشکل دارد اما می‌تواند یاد بگیرد. روی استعدادها و نقاط قوت فرزند خود متمرکز شوید. به او بگویید که اطمینان دارید که با تلاش و کمک صحیح آنها می توانند چالش را برطرف کرده و موفق شوند!
اقداماتی را فراهم کنید که بتوانند به فرزندتان کمک کنند
معلمان می‌توانند روال کلاس را برای کمک به کودکان دارای اختلال یادگیری تغییر دهند. در مورد این احتمالات با معلم فرزند خود ملاقات کنید: خواندن اطلاعات مکتوب با صدای بلند، اجازه دادن برای داشتن وقت اضافی در امتحانات، ضبط کردن دروس و استفاده از فناوری. تصمیمات خود را در IEP بنویسید.
نظارت بر پیشرفت فرزندتان
بر پیشرفت فرزندتان نظارت داشته باشید تا مطمئن شوید نیاز فرزندتان برآورده می‌شود. پوشه آموزش فرزندتان را به روز نگه دارید و نمونه‌های جدیدی از کارهای مدرسه و نتایج آزمون را به آن اضافه کنید. اگر فرزند شما در حال پیشرفت نیست، مشاهدات خود را با پرسنل مدرسه در میان بگذارید و برای ایجاد تغییر کار کنید. یک نسخه از IEP فرزند خود را نگه دارید و قبل از هر جلسه IEP آن را مرور کنید.
حقوق قانونی خود را بشناسید
با درخواست خلاصه‌ای از حقوق قانونی به زبان مادری خود از مدرسه فرزندتان در مورد حقوق و مسئولیت‌های ویژه تحصیلی او مطلع شوید. قانون آموزش افراد دارای معلولیت (IDEA) می‌گوید که فرزند شما حق دارد "آموزش عمومی رایگان و مناسب" داشته باشد.
متخصصانی که می‌توانند در درمان اختلالات یادگیری کمک کنند
• کارشناس شنوایی سنجی - توانایی شنوایی کودک را اندازه‌گیری می‌کند و خدماتی را برای آموزش شنوایی فراهم می‌کند. در مورد سمعک نیز به شما مشاوره میدهد.
• مشاور آموزشی – ارزیابی‌های آموزشی به شما ارائه میدهد؛ با برنامه درسی مدرسه آشنا هستند اما ممکن است زمینه‌ای در موضوعات ویژه آموزش نیز داشته باشد.
• درمانگر آموزشی – برنامه‌هایی را برای یادگیری و مشکلات رفتاری ایجاد و اجرا می‌کند.
• متخصص اختلال یادگیری - معلمی با آموزش و اعتبار ویژه برای ارائه خدمات آموزشی به دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری و معلمان آنها.
• متخصص مغز و اعصاب - به دنبال آسیب‌های احتمالی در عملکردهای مغز است.
• کارشناس کاردرمانی - به بهبود عملکردهای حرکتی و حسی کمک می‌کند تا توانایی انجام کارهای روزانه را افزایش دهد.
• متخصص اطفال - خدمات درمانی به نوزادان، کودکان و نوجوانان ارائه میدهد. در رشد و نمو کلی شامل رشد حرکتی، حسی و رفتاری (پزشک پزشکی) آموزش دیده است.
• روانپزشک - مشکلات رفتاری و عاطفی شدید را تشخیص داده و درمان می‌کند و ممکن است داروهایی را تجویز کند.
• روانشناس (بالینی) - ارزیابی روانی و درمانی را برای سلامت روانی و عاطفی فراهم می‌کند.
• روانشناس مدرسه / آموزشی - آزمایشات روانی و آموزشی را انجام میدهد و تفسیر می‌کند. به مدیریت رفتار کمک می‌کند، مشاوره میدهد؛ مشاوره با والدین ، کارمندان و سازمان‌های جامعه در مورد مسائل آموزشی.
• کارشناس گفتار و زبان درمانی - به کودکان در مشکلات زبان و گفتار کمک می‌کند.
علائم و نشانه‌های اختلالات و ناتوانایی‌های یادگیری
روبرو شدن با این احتمال که فرزندتان دچار اختلال یادگیری باشد دشوار است.اگر شک دارید، معطل نکنید. اگر احتمال می‌دهید مشکلات یادگیری فرزندتان نیاز به رسیدگی خاص دارد لطفا برای دریافت کمک تعلل نکنید. در مواجهه با اختلال یادگیری هرچه سریع‌تر اقدام کنید شانس اینکه فرزندتان بتواند به حداکثر پتانسیل‌هایش دست پیدا کند را بالاتر برده‌اید.
اختلالات یادگیری در هر کودک به شکل خاصی خود را نشان میدهد. یک کودک ممکن است برای خواندن و هجی کردن مشکل داشته باشد، در حالیکه دیگری عاشق کتاب است اما در درک ریاضیات مشکل دارد. کودکی دیگر هم ممکن است برای درک آنچه دیگران می‌گویند یا مکالمه‌ها مشکل داشته باشد.
مشکلات یادگیری تفاوت بسیاری با هم دارند اما همگی جزئی از اختلالات یادگیری هستند. تشخیص اختلال یادگیری همیشه هم کار ساده‌ای نیست و به علت گستردگی انواع آن، هیچ نشانه یا علامت واضحی که مدرکی دال بر یک اختلال باشد نمی‌توان معرفی کرد.
اگرچه، در هر سنی مشاهده و بروز برخی نشانه‌ها معمول‌تر است که اگر درباره‌ی آنها اطلاع داشته باشید می‌توانید به سرعت متوجه‌ی احتمال اختلال یادگیری فرزندتان بشوید و به سرعت برای کمک گرفتن اقدام کنید.
فهرستی که در ادامه می‌آید برخی از نشانه‌های جدی اختلال یادگیری است. فراموش نکنید ممکن است همه‌ی کودکان گاهی دچار برخی از این نشانه‌ها بشوند، اما آنچه احتمال وجود اختلال یادگیری را مطرح می‌کند عدم تسلط دائمی در انجام و تکمیل مهارت‌های خاص است.
تشخیص اختلال یادگیری ممکن است دشوار باشد. اگر کودک شماعلائم زیر را داشته باشد ممکن است اختلال یادگیری داشته باشد:
• در فهمیدن و پیروی کردن از دستورالعمل‌ها مشکل دارد.
• در به یاد آوردن چیزی که به او گفته شده‌است، مشکل دارد.
• ضعف هماهنگی در راه رفتن، ورزش کردن یا مهارت‌هایی از قبیل نگه داشتن یک مداد دارد.
• وسایل مورد نیاز برای تکالیف را گم می‌کند یا جا می گذارد، مثل کتاب‌های مدرسه و …
• در فهمیدن مفهوم زمان، مشکل دارد.
• در مقابل انجام دادن تکالیف یا فعالیت‌هایی که نیاز به خواندن، نوشتن یا ریاضیات دارد مقاومت می‌کند یا دایما نمی تواند تکالیف را بدون کمک قابل توجه کامل کند.
• اعتراض می‌کند، خصومت یا واکنش‌های هیجانی شدید در مدرسه نشان میدهد. زمانی که تکالیف تحصیلی از قبیل تکالیف خانگی یا خواندن دارد، واکنش شدید هیجانی نشان میدهد.
راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی (DSM-۵) که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا منتشر شده‌است، علایم زیر را برای اختلال یادگیری مطرح کرده‌است:
• روخوانی دشوار، کند و نادرست کلمات
• اشکال در درک معنی آنچه که خوانده می‌شود.
• مشکلات هجی کردن
• اشکالات بیان نوشتاری
• اشکال در یادگیری مفاهیم و معانی اعداد یا محاسبات
• اشکال در استدلالات ریاضی
حتی وجود یکی از علایم بالا می‌تواند نشانگر اختلالات یادگیری باشد. از همین رو، اگر علامتی را مشاهده کردید، در اولین فرصت به متخصص رجوع کنید.
برای تشخیص اختلالات یادگیری دقت به مراحل طبیعی رشد کودکان پیش از ورود به دبستان بسیار با اهمیت است. یافتن زودهنگام تفاوت بین کودک با سایرین، می‌تواند نشانه‌ای از ناتوانایی‌های یادگیری باشد و اصلاح مشکلاتی که سریع‌تر تشخیص داده شوند راحت‌تر خواهد بود.
ممکن است تا زمانی که کودک به سنین بالاتر می‌رسد، تاخیر در مراحل رشد به عنوان علامت اختلال یادگیری در نظر گرفته نشود. اما اگر شما وقتی فرزندتان کوچک است متوجه این علائم باشید، می‌توانید مداخله را زودتر آغاز کنید.
شما بهتر از همه فرزندتان را می‌شناسید، پس بدانید اگر احتمال می‌دهید مشکلی وجود دارد از انجام ارزیابی ضرر نخواهید کرد. همچنین می‌توانید از پزشک اطفال درخواست کنید نمودار رشد کودک را در اختیار شما قرار دهد تا بتوانید مسیر رشد او را از نظر طبیعی بودن بررسی کنید.
اختلالات یادگیری معمولا بر اساس مهارت‌های مرتبط با تحصیل طبقه‌بندی می‌شوند. اختلالات یادگیری در مورد کودکی که به مدرسه می‌رود معمولا حول خواندن، نوشتن یا ریاضیات دور می‌زند.
اختلال یادگیری خواندن (نارساخوانی) (Dyslexia)
اختلال یادگیری خوانشی دو نوع متفاوت دارد. اختلال بنیادی در خواندن، زمانی است که فرد برای درک ارتباط موجود بین اصوات، حروف و کلمات با مشکل روبرو است و اختلال در درک مطلب، زمانی رخ میدهد که فرد برای درک مطلب حین خواندن کلمات، عبارات و پاراگراف‌ها با مشکل روبرو باشد. علائم اختلال خواندن شامل مشکل داشتن با:
• شناسایی حروف و کلمات
• فهمیدن کلمات و معنی
• سرعت خواندن و روان بودن
• و مهارت‌های کلی با واژگان است.
اختلال یادگیری ریاضیات (Dyscalculia)
اختلال یادگیری ریاضی بسته به توانایی و ضعف کودک در سایر زمینه‌ها به صورت‌های بسیار مختلفی بروز پیدا می‌کند. توانایی ریاضی کودک با توجه به سایر اختلال‌ها و اِشکالات تحت تاثیر قرار می‌گیرد. مشکل در زبان‌آموزی، اختلالات دیداری یا مشکل در ترتیب‌گذاری، حافظه یا سازماندهی همگی به صورت‌های متفاوتی بر اختلال ریاضی فرد اثر می‌گذارند.
کودکی که دچار اختلال اساسی ریاضیات است ممکن است با به خاطرسپردن و سازماندهی اعداد، علامت‌های ریاضی و قوانین اعداد (مانند:۱۰=۵+۵ یا ۲۵=۵ ×۵) مشکل داشته باشد. این کودکان ممکن است با قوانین شمارش اعداد (مانند شمارش دوتایی …۲،۴،۶یا پنج‌تایی …۵،۱۰،۱۵) یا خواندن ساعت راحت نباشند.
اختلالات یادگیری نوشتن (Dysgraphia)
اختلال نوشتن می‌تواند شامل عمل فیزیکی نوشتن یا عمل ذهنیِ درک و آمیختن اطلاعات با یکدیگر باشد. اختلال اساسی نوشتاری مربوط به اِشکال در شکل دادن فیزیکی به کلمات و حروف روی کاغذ است. در اختلال بیانی نوشتاری فرد در سازماندهی به افکار برای انتقال دادن به روی کاغذ دچار اِشکال است. نشانه‌های ناتوانی در نوشتن حول عمل نوشتن دور می‌زند. این نشانه‌ها شامل مشکلاتی با:
• مرتب بودن و ثبات نوشتاری
• کپی بدون اشکال حروف و کلمات
• ثبات در املای یک کلمه
• سازماندهی و پیوستگی نگارش
اهمیت چشم و گوش در مشکلات پردازش شنیداری یا دیداری
چشم‌ها و گوش‌ها ابزار ابتدایی انتقال اطلاعات به مغز هستند، این فرآیند را گاهی «درون‌داد» می‌نامند. اگر هر یک از این دو درست کار نکنند، می‌توانند روی یادگیری اثر منفی بگذارند.
اختلال پردازش شنیداری: متخصصان قدرت شنوایی خوب را در زبان تخصصی مهارت‌های «پردازش شنیداری» یا «زبان دریافتی» می‌نامند.
درست شنیدن اثر مهمی روی توانایی خواندن، نوشتن و هجی کردن دارد. عدم توانایی در تشخیص تفاوت‌های ظریف بین صداها یا شنیدن صداها با سرعتی کندتر یا تندتر، بیان کلمات و درک مفاهیم پایه‌ای خواندن و نوشتن را دشوار می‌کند.
اختلال پردازش دیداری
متخصصین از کاری که چشم انجام میدهد به عنوان «پردازش دیداری» یاد می‌کنند. اختلال در ادراک دیداری شامل عدم تشخیص تفاوت‌های ظریف در اشکال، معکوس کردن حروف یا اعداد (آیینه نویسی)، جاانداختن کلمات، جاانداختن خطوط، ادراک غلط عمق یا فاصله، و وجود اختلال در هماهنگی بین دست با چشم‌ها‌ست.
ادراک بینایی می‌تواند بر مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف، خواندن و درک متن، و ریاضیات اثر بگذارد.
سایر اختلالاتی که بر یادگیری اثرگذارند
مشکل در مدرسه همیشه به دلیل اختلالات یادگیری به وجود نمی‌آید. گاهی اضطراب، افسردگی، اتفاقات استرس‌زا، ترومای عاطفی و شرایط دیگری وجود دارند که روی تمرکز کودک اثر می‌گذارند و یادگیری را بیشتر به یک چالش تبدیل می‌کنند. به علاوه، اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی (ADHD) و اُتیسم گاهی به همراه اختلالات یادگیری وجود دارند یا اینکه با آنها اشتباه گرفته می‌شوند.
• اختلال نقصِ توجه و بیش‌فعالی (ADHD)
در حالی که جز اختلالات یادگیری محسوب نمی‌شود، به طور قطع یادگیری را تحت تاثیر قرار میدهد. کودکانی که به نقصِ توجه و بیش‌فعالی دچارند در آرام گرفتن روی صندلی، حفظ تمرکز، دنبال کردن دستورالعمل‌ها، مرتب و سازماندهی‌شده عمل کردن و انجام دادن تکالیف مدرسه مشکل دارند.
• اُتیسم
اتیسم و آسپرگر هر دو جزو اختلالات فراگیر رشدی هستند. کودکان مبتلا به این دو بیماری در رسیدن به سطح مطلوبی از مهارت‌های تحصیلی با مشکل مواجه‌اند. کودکان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم ممکن است در برقراری ارتباط، درک زبان بدن، یادگیری مهارت‌های پایه، پیدا کردن دوست و برقراری تماس چشمی مشکل داشته باشند.
فرآیند تشخیص و تست برای اختلال یادگیری
تشخیص اختلالات یادگیری یک فرایند است. این فرایند شامل تست گرفتن، بررسی سابقه و مشاهده‌ی کودک توسط یک متخصص آموزش دیده است. یافتن یک متخصص معتبر و مرتبط بسیار مهم است. اول از مدرسه فرزندتان شروع کنید و اگر آنها نتوانند به شما کمک کنند، از مراکز مشاوره و روانشناسی، پزشک یا دوستان و خانواده که با موفقیت در زمینه اختلالات یادگیری کار کرده‌اند، کمک بخواهید.
گاهی اوقات متخصصان برای دستیابی به تشخیص دقیق، کار را به صورت یک کار تیمی هماهنگ می‌کنند. آنها ممکن است از معلمان فرزند شما درخواست مداخله کنند. سپس می‌توانند توصیه‌هایی را برای خدمات آموزش ویژه یا گفتاردرمانی در سیستم مدرسه ارائه دهند. در صورت عدم موفقیت مدرسه دولتی، ممکن است یک مدرسه غیردولتی که در درمان ناتوانی‌های یادگیری تخصص دارد جایگزین مناسبی باشد. برای داشتن فهرستی از مدارس غیردولتی در منطقه خود، به اداره‌ی آموزش و پرورش منطقه یا شهر خود مراجعه کنید.
از چه آزمون‌هایی در تشخیص این اختلالات استفاده می‌شود؟
تشخیص اختلال یادگیری در مدارس به چندین نوع آزمون نیاز دارد. تستهای متداولی که برای تشخیص اختلال یادگیری مورد استفاده قرار می‌گیرند شامل تست های هوش، آزمون‌های پیشرفت تحصیلی، آزمون یکپارچگی بینایی ـ حرکتی و آزمون زبان است.
آموزش افراد دارای معلولیت مستلزم این است که تشخیص اختلال یادگیری بر اساس یک آزمون واحد انجام نشود. این لیست شامل برخی از آزمون‌های متداولی می‌شود که در تشخیص اختلال یادگیری مورد استفاده قرار می‌گیرد. ممکن است بسته به ترجیحات شخصی که ارزیابی را انجام میدهد و نیازهای کودک، آزمون‌های دیگری نیز مورد استفاده قرار گیرد که در اینجا ذکر نشده‌اند.
تست های هوش
تستهای هوش (که معمولاً تستهای ضریب هوشی (IQ) نامیده می‌شوند)که معمولاً برای تشخیص اختلالات یادگیری مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارت‌اند از:
مقیاس سنجش هوش وکسلر برای گروه‌های کودکستاني و دبستاني - Wechsler Preschool and Primary Scale of Intelligence -(WIPPSI)
مقیاس سنجش هوش وکسلر برای خردسالان - Wechsler Intelligence Scale for Children) WISC)
مقیاس سنجش هوش وکسلر برای بزرگسالان - Wechsler Adult Intelligence Scale) WAIS).
سایر تستهای هوش یا ادراکی رایج شامل تست هوش استنفورد-بینه (Stanford-Binet Intelligence Test)، مقیاس‌های سنجش توانایی‌های افتراقی (DAS)، آزمون توانایی‌های ادراکی وودکاک جانسون (Woodcock Johnson Test of Cognitive Abilities) و آزمون جامع هوش غیر کلامی (CTONI) است. یافته‌های این آزمون‌ها می‌تواند به نقاط قوت و ضعف کودک کمک کنند. مدارسی که مجهز به این نوع آزمون‌ها و اطلاعات هستند، اغلب می‌توانند گزینه‌های آموزشی را برای این دسته از دانش آموزان ارائه دهند یا در صورت لزوم پشتیبانی ویژه‌ای داشته باشند.
آزمون‌های پیشرفت تحصیلی
آزمون‌های رایج برای پیشرفت تحصیلی که برای تشخیص یک اختلال یادگیری مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارت‌اند از آزمون‌های پیشرفت تحصیلی وودکاک-جانسون (Woodcock-Johnson Tests of Achievement) (WJ)، آزمون انفرادی پیشرفت تحصیلی وکسلر ((WIAT ، آزمون پیشرفت تحصیلی دامنه وسیع (WRAT) ، و آزمون پیشرفت تحصیلی کافمن (KTEA). این آزمون‌ها روی خواندن، نوشتن و ریاضیات تمرکز دارد. اگر فرزند شما در یک حیطه‌ی تحصیلی خاصی با مشکل مواجه شده است، برخی مدارس می‌توانند کمک‌های درمانی، تدریس خصوصی و ابزارهای دیگری را برای کمک به فرزند شما ارائه دهند.
آزمون‌های یکپارچگی بینایی ـ حرکتی
آزمون‌های یکپارچگی بینایی ـ حرکتی، تستهای تکمیلی هستند که بسیاری از ارزیابان از آنها برای کمک بیشتر به ارزیابی اختلال یادگیری استفاده می‌کنند. تستهای یکپارچگی بینایی ـ حرکتی متداول شامل آزمون بینایی- حرکتی بندر گشتالت --Bender Visual Motor Gestalt و آزمون رشدی یکپارچگی بینایی ـ حرکتی می‌باشد. یافته‌های حاصل از این آزمون‌ها ممکن است در تعیین اینکه آیا مغز فرزند شما به درستی نشانه‌های بصری را به هماهنگی حرکتی ارتباط میدهد یا خیر، کمک کند. به عبارت دیگر، آیا او قادر است آنچه را که می‌بیند ترسیم کند؟ اگر او در ادغام مهارت‌های دیداری و حرکتی مشکلی نداشته باشد، یادگیری نوشتن یا ترسیم درست و بدون پشتیبانی خاصی برای او بسیار سخت خواهد بود.
تست زبانی
تستهای زبانی که معمولاً در تشخیص اختلالات یادگیری مورد استفاده قرار می‌گیرند شامل ارزیابی بالینی پایه‌های زبانی (CELF)، تست تولید کلام گلدمن فریستو، آزمون رشد زبانی می‌باشند. این آزمون‌ها توانایی فرزند شما را در درک زبان گفتاری و نوشتاری و پاسخگویی کلامی به سؤالات یا نشانه‌ها کشف می‌کنند.
کودکان دارای اختلال یادگیری چه شباهت ها و چه تفاوت ها یی با یکدیگر دارند؟
تنها شباهت کودکان دارای اختلال یادگیری در این است که همگی علی رغم داشتن هوش طبیعی در یادگیری برخی از حوزه های تحصیلی مشکل دارند.
اما ویژگی اختلال یادگیری آن چنان گسترده است که به تعداد افراد انواع مشکلات یادگیری وجود دارد. نمی توان دو نفر مبتلا به اختلال یادگیری را پیدا کرد که مشکلات یادگیری مشابه و یکسانی داشته باشند.
علاوه بر این تفاوت گسترده در نوع مشکلات شدت این اختلال نیز متغیر است. بنابراین بهتر است آن را به عنوان یک طیف اختلال در نظر گرفت.
در پایین ترین سطح این طیف، کودکانی قرار دارند که علی رغم برخورداری از هوش طبیعی، مشکلات اساسی در یادگیری دارند مثلا در سال اول دبستان، به طور کلی خواندن و نوشتن را یاد نمی گیرند. در مقابل، در بالاترین سطح این طیف، مشکلات یادگیری برخی از دانش آموزان آن چنان جزئی و اندک است که نه تنها مانع زیادی در یادگیری ایجاد نمی کند بلکه حتی به چشم هم نمی آید و تشخیص داده نمی شود.
آیا اختلال یادگیری با گذشت زمان برطرف می شود؟
اگرچه با افزایش سن کودک به واسطه داشتن هوش طبیعی ممکن است بتواند راه حل هایی برای مشکلات آموزشی خود پیدا کند اما اختلال یادگیری با گذشت زمان برطرف نمی شود و در تمامی دوره های زندگی (دوره ی کودکی و دبستان، مقطع راهنمایی، دبیرستان، و دوره ی بزرگسالی) باقی می ماند. اما ممکن است علائم این اختلال در دوره های مختلف زندگی فرد به صورتی متفاوت نمایان شود. این تغییرات به سایر نقاط قوت و ضعف فرد و همچنین شرایط محیط زندگی او بستگی دارد.
کودکی که در دوران مدرسه نوشتن برایش سخت ترین و مشکل ترین کار بوده است هنگام بزرگسالی بسته به مهارت هایی که به تدریج در نوشتن بدست آورده است و همچنین نوع شرایط زندگی و شغلی وی مشکلات متفاوتی خواهد داشت. اگر کار او گزارش نویسی باشد مسلما سختی فراوانی را تجربه خواهد کرد، اما اگر شغل وی نیازی به نوشتن نداشته باشد ناتوانی در نوشتن او را چندان آزار نخواهد داد.
آیا درمان قطعی برای اختلال یادگیری وجود دارد؟
متأسفانه درمان قطعی وجود ندارد بلکه تنها راهکار جبرانی، ارائه آموزش های مناسب است. توجه کنید که تشخیص به موقع مشکلات یادگیری و به دنبال آن کاربرد روش های آموزشی مناسب در موفقیت تحصیلی کودکان نقش بسزایی دارد.
آیا اختلال یادگیری با تنبلی و بی انگیزه بودن کودکان ارتباط دارد؟
بسیاری از آموزگاران و والدین نمی توانند قبول کنند که کودکی با هوش طبیعی یا بالاتر در یادگیری مطالب آموزشی مدرسه مشکل داشته باشد. بنابراین از لقب هایی چون تنبل، عجول، بی حوصله، بی انگیزه، از زیر کار در رو و یا واژه های ناعادلانه تری چون کودن، عقب مانده و … استفاده می کنند که هیچ کدام از آنها نه حقیقت دارد و نه منصفانه است.
اگرچه برخی از کودکانی که اختلال یادگیری آنها به موقع تشخیص داده نشده یا در زمان مناسب، آموزش های لازم را دریافت نکرده اند با وجود تلاش های بیشتر، نتیجه کمتری دریافت می کنند و به دلیل سرخوردگی انگیزه خود را از دست می دهند، اما این کودکان از ابتدایی بی انگیزه و تنبل نیستند.
آیا مشکلات یادگیری کودک به دلیل لجبازی های او نیست؟
یکی از مهمترین مسائل در مشکلات یادگیری که گاه والدین و حتی آموزگاران را با مشکل روبرو می کند، تفاوت قائل شدن میان واژه های “نخواستن” و “نتوانستن” است. گاهی اوقات این دو واژه فراموش می شود، در صورتی که تفاوت اصلی در دیدگاه و رفتار ماست.
برخی از والدین شکایت خود را این گونه عنوان می کنند که: کودک من، کودکی باهوش است، اما نمی خواهد یاد بگیرد، با من لجبازی می کند. مثلا هزار بار به او یاد می دهم که طناب را با “ط” بنویسد اما باز هم موقع نوشتن دیکته در خانه از من سؤال می پرسد “ط” دسته دار یا “ت” دو نقطه؟! و در مدرسه هم حتما به غلط می نویسد: “تناب”.
اگر والدین فکر کنند که کودک نمی خواهد یاد بگیرد و لجبازی می کند، ممکن است رفتاری نامناسب با کودک خود پیش بگیرند، آموزش آنها با خشونت، داد و بیداد، سرزنش کودک، تنبیه و … همراه باشد.
توجه داشته باشید که کودک مبتلا به اختلال یادگیری، کودک باهوشی است با توانایی ها و ناتوانایی هایی متفاوت از کودکان دیگر.
اگر مطلبی را یاد نمی گیرد و فراموش می کند به دلیل عدم همکاری یا لجبازی نیست بلکه به این خاطر است که نمی تواند.
والدین به همراه مرکز درمان اختلال یادگیری چه کمکی می توانند بکنند؟
دلواپسی والدینی که کودک دچار اختلال یادگیری دارند بسیار زیاد است. آنها نگرانند که فرزندشان در مدرسه چه از لحاظ آموزشی و چه از لحاظ اجتماعی چطور عمل خواهند کرد. هنگام امتحان آنان همراه با کودکشان اضطراب زیادی را تجربه می کنند که جریان کار چگونه پیش خواهد رفت؟ آیا کودک موفق می شود یا هر آنچه که قبلا هم بلد بوده، فراموش می کند؟! وقتی فرزند آنها از مدرسه به خانه بر می گردند، والدین نگرانند که آیا امروز هم اتفاق ناگواری افتاده است؟ آیا دوباره کودک دچار شکست و ناکامی شده؟ آیا تنبیه یا توبیخ شده؟
بعضی اوقات والدین به دلیل مشکلات کودک خود عصبانی می شوند. گاه این عصبانیت متوجه خود والدین می شود چون احساس گناه می کنند و خود را مقصر می دانند، گاهی این عصبانیت آموزگاران کودک را نشانه می گیرد، معلم هایی که مشکلات کودک را درک نمی کنند، و گاه نیز این عصبانیت به سمت متخصصانی است که مشکلات کودک را به درستی برای والدین توضیح نمی دهند، یا راهنمایی های لازم را ارائه نمی دهند و والدین مستأصل و درمانده را حمایت نمی کنند.
بسیاری از والدین احساس سردرگمی می کنند زیرا در مورد مشکلات کودک آنها افراد مختلف اظهار نظرهای فراوان و متفاوت به همراه درمان های گوناگون توصیه می کنند.
والدین ممکن است احساس های متفاوت دیگری را نیز تجربه نمایند، ممکن است از مشکلات کودک خسته شوند، و پس از تلاش زیاد برای آموزش کودک با کسب نتایج اندک و پیشرفت تحصیلی کند دلسرد شوند. بنابراین والدین به حمایت و آموزش فراوان احتیاج دارند تا بدانند چطور به کودکشان درس بدهند و چگونه با آنها رفتار کنند.
آیا لازم است خواهرها و برادرهای کودک دارای اختلال یادگیری از مشکل وی آگاه شوند؟
• والدین باید آگاه شوند که فشارهای روانی ناشی از اختلال کودک ممکن است به فرزندان دیگر آسیب بزند.
• بهتر است والدین به زبان ساده و مختصر مشکلات کودک را برای خواهران و برادران او مطرح کنند تا آنها بدانند که خواهر یا برادر آنها تنبل و یا کم هوش نیست.
• باید فرزندان دیگر را آگاه نمود که اگر والدین آنها وقت بیشتری را صرف آموزش کودک می کنند قصد ندارند که بین فرزندانشان فرق بگذارند یا خواهران و برادران دیگر را فراموش کرده اند. بلکه توجه بیشتر آنان به کودک به دلیل نیاز ویژه او در یادگیری مطالب و مهارت های لازم برای سن او است.
آیا لازم است در مورد مشکلات یادگیری با خود کودک صحبت کنیم؟
• می توان خود کودک را از مشکلاتی که با آن روبرو است آگاه نمود. گاهی حتی بهتر است این آگاهی در مراحل اولیه تشخیص انجام شود، قبل از آنکه کودک با مشکلات یادگیری و شکست های متعدد و پی در پی روبرو شود و گیجی، سردرگمی و سرخوردگی را تجربه کند.
• برای این منظور حتما از متخصصی که در زمینه یادگیری کودکان با تجربه است، کمک بگیرید.
• برای کودک خود از تفاوت های میان افراد مختلف (از تفاوت های ظاهری گرفته تا خصوصیات اخلاقی، رفتاری و …) صحبت کنید و برایش توضیح دهید که افراد از نظر توانایی ها و ناتوانایی ها با یکدیگر متفاوت هستند.
• وقتی از مشکلات یادگیری کودک می گویید، هم زمان به توانایی های دیگر او نیز اشاره کنید. مثلا توضیح دهید که دست خط او بسیار زیباست یا خیلی خوب نقاشی می کشد و …
• حتما برای کودک توضیح دهید که تلاش او برای یادگیری خیلی اهمیت دارد و شما به تلاش او جایزه می دهید و نه فقط به نتایج و نمراتش. بدین منظور با کمک یکدیگر یک نظام پاداش دهی تهیه کنید که در آن برای تلاش های کودک و تکرار و تمرین ها جایزه تعیین شده باشد.
• خوب است که وقتی در مورد مشکلات کودک با وی صحبت می کنید به راه حل ها، روش ها و افرادی که با کمک آنها می تواند به مشکلاتش غلبه کند اشاره داشته باشید.
• به کودک اطمینان بدهید که مهم نیست چقدر طول بکشد، اما مهم این است که بالاخره او یاد می گیرد و حتما یاد می گیرد.
• به خاطر داشته باشید که برخی کودکان هنگامی که متوجه مشکلات یادگیری خود می شوند از این موضوع به عنوان عذر یا بهانه برای فرار از کار استفاده می کنند. بسیار دیده شده است که برخی از کودکان با اشاره به اختلال یادگیری خود، از نوشتن مشق، تمرین ریاضی و … خودداری می کنند. برای پیشگیری از این موضوع حتما برایش شرح دهید که مشکلات وی مانع از یادگیری نمی شود و او باید تلاش بیشتری بکند. اگر علی رغم توضیحات کافی این موضوع اتفاق افتاد باید به سرعت به دنبال حل آن باشید. تفاوت بین تنبلی و مشکلات یادگیری را کاملا برای کودک شرح دهید و نظام پاداش دهی را برای تلاش های کودک جدی بگیرید و دنبال کنید.
• به روحیه خود و کودکتان توجه بیشتری داشته باشید و در صورت لزوم از متخصصین کمک بگیرید. هرگز اجازه ندهید شکست های متعدد روحیه شما و فرزندتان را در هم بریزد و به اعتماد به نفس کودک آسیب وارد کند.
• در مورد اختلال یادگیری بیشتر بیاموزید تا بتوانید بهتر به کودک خود کمک کنید.
روش ادراکی حرکتی در درمان اختلالات یادگیری
در این روش تلاش می‌شود موقعیت‌هایی برای شخص فراهم شود تا بتواند اطلاعات را از محیط دریافت کند، به همدیگر ربط دهد و آنها را کشف کند. بازی‌هایی برای آموزش حرکت، تمرینات روی تخته سیاه برای هماهنگی حرکت و ادراک دیداری و حل معما در این روش استفاده می‌شود.
دارو درمانی اختلالات یادگیری
با وجود اینکه درباره تاثیرات دارو درمانی روی دانش آموزان مبتلا به اختلالات یادگیری مطالعات اندکی انجام گرفته است، برخی از درمانگران معتقدند باید برای این افراد دست کم به طور آزمایشی دارو تجویز کرد. «مگا ویتامین درمانی» اولین بار توسط کوت برای درمان اختلالات یادگیری پیشنهاد شد که به استفاده از ویتامین‌ها تا حداکثر یک هزار برابر میزان مورد نیاز بدن گفته می‌شود.
تاثیر نوروفیدبک بر اختلالات یادگیری
بررسی‌ها نشان داده است که اثربخشی درمان با نوروفیدبک بر اختلالات یادگیری باعث بهبود عملکرد یادگیری در افراد می‌شود و اثربخشی آن تا یک سال بعد از درمان همچنان پا برجا خواهد بود. از طریق الکتروآنسفالوگرافی امواج مغزی را دریافت می‌کنند و مشکلات یادگیری را شناسایی می‌کنند.
روش فرایند و تکلیف در درمان اختلالات یادگیری
برای درمان اختلال یادگیری با روش‌های فرایند و تکلیف ابتدا سطح مهارت کودکان را ارزیابی کرده سپس با توجه به سطح کودک به او تکلیف داده و در مراحل بعدی درجه دشواری تکلیف بیشتر می‌شود. در این روش آموزش فرایند و تکلیف در دستور کار قرار می‌گیرد.
اجرای روش حسی حرکتی بر اختلالات یادگیری
یکی دیگر از روش‌های درمانی که برای درمان اختلالات یادگیری به کار برده می‌شود استفاده از روش‌های حسی حرکتی است که شامل موارد زیر می‌شود:
_روش درمانی چند حسی و ادراکی - حرکتی
_روش چند حسی فرنالد
_آموزش تمرین‌های یکپارچگی حسی
_آموزش ادراك شنیداری
_روش درمانی ادراکی- حرکتی کپارت
_راهبرد کپی و پوشش
بازی‌های آموزشی برای رفع اختلالات یادگیری
بازی درمانی نیز یکی از روش‌های مفید برای کار با کودکان است، ترکیب بازی به همراه آموزش می‌تواند اثر بخشی درمان را بالا ببرد. بازی‌هایی همچون دومینوی رابطه ـ چی گمشده و بازی‌های رایانه‌ای از جمله این بازی‌ها هستند.
آموزش چند رسانه‌ای برای اختلالات یادگیری
امروزه با استفاده از ابزار پیشرفته در فرایند آموزش و درمان می‌توان روند درمان را آسان‌تر کرد. انجام یکی از روش‌های درمانی به همراه روش آموزش چند رسانه‌ای می‌تواند نتایج مطلوبی را در پی داشته باشد. برخی از موارد این روش شامل موارد زیر می‌شود:
_روش چندرسانه‌ای آموزشی
_چندرسانه‌ای آموزشی دیکته یار
_بسته آموزشی چندرسانه‌ای
روش شناختی و رفتاری در درمان اختلالات یادگیری
در روش شناختی رفتاری با کار بر روی باور‌ها و رفتارها تغییرات را در شخص ایجاد می‌کنند. برای کودکان روش‌ها می‌تواند به شکلی متفاوت انجام شود:
_آموزش کارکردهای اجرایی حافظه فعال و بازداری پاسخ
_خودارزیابی آموزش راهبردهای خود نظم دهی
_آموزش مبتنی بر هوش‌های چندگانه گاردنر
_خودآموزی
_خود نظارتی
_بازآموزی اسنادی
درمان اختلال یادگیری در بزرگسالان
برخی بزرگسالان در یادگیری مسائل و اتفاقات ساده روزمره دچار مشکل هستند که نیاز است به درمان اختلال شان کمک کنید.
شاید شما هم دیده باشید گاه برخی افراد بزرگسال قادر نیستند برخی مسائل ساده و پیش پا افتاده مثل باز و بسته کردن قفل در کمد، پیچاندن پیچ در جهت درست، بستن بند کفش ها و مواردی از این دست را یاد گرفته و انجام دهند، این مربوط به مواردی می شود که فرد در گذشته هم به این کارها مبادرتی نداشته نه که یک مشکل فراموشی یا از دست دادن مهارت های قبلی باشد.
این اختلالات یادگیری می تواند در مسائل ذهنی و فکری مثل شناسایی اسم و تصویر اشخاص، شمردن اعداد و مواردی مشابه این ها نیز باشد.
متخصص روانشناس کلینیک یادگیری قادر است با کمک تمرینات ویژه، مهارت های یادگیری را در این بزرگسالان تقویت کرده و با قابل درک نمودن این مسائل، به درمانشان کمک کند.
ارسال نظر درباره این موضوع